สามเณร

ในช่วงปิดภาคเรียนเดือนเมษายนที่ผ่านมา มีเด็กนักเรียนจำนวนไม่น้อยที่ผู้ปกครองจัดให้บวชเป็นสามเณรที่วัดใกล้บ้าน สามเณรมีมาตั้งแต่สมัยใด และสามเณรซึ่งยังเป็นเด็กนั้นจะเดียงสาพอที่จะศึกษาและบรรลุพระธรรมได้หรือไม่ พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล อังกฤษ-ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พิมพ์ครั้งที่ ๓ อธิบายไว้ว่า

สามเณร คือนักบวชชายในพระพุทธศาสนาที่มีสถานะต่ำกว่าภิกษุ แต่มีความเป็นอยู่คล้ายกับภิกษุ คืออาศัยปัจจัย ๔ เลี้ยงชีวิต และรักษาศีล ๑๐ การบวชเป็นสามเณรเรียกว่า บรรพชา หมายถึง การออกจากเรือนไปสู่ความไม่มีเรือน ต่อมาก่อนย่างเข้าพรรษาที่ ๒ หลังตรัสรู้ พระพุทธเจ้าเสด็จกลับไปโปรดพระประยูรญาติที่เมืองกบิลพัสดุ์ และโปรดให้บวชเจ้าชายราหุลเป็นสามเณรในพระพุทธศาสนาตั้งแต่อายุ ๗ ขวบ ต่อจากนั้นก็มีสามเณรรูปอื่น ๆ บวชตามมาเป็นจำนวนมาก และส่วนใหญ่จะมีอายุ ๗ ขวบ ซึ่งแสดงให้เห็นว่า เด็กอายุ ๗ ขวบนั้นรู้เดียงสาแล้วและสามารถบรรลุธรรมเช่นเดียวกับผู้ใหญ่ได้ จึงมีสามเณรที่สำเร็จเป็นพระอรหันต์จำนวนมาก ในทางพระวินัยสามเณรต้องมีพระอุปัชฌาย์หรือพระอาจารย์คอยดูแลและอบรมสั่งสอนเกี่ยวกับธรรมเนียมปฏิบัติต่าง ๆ ที่สมควรแก่ความเป็นสมณะและสามเณรก็ต้องตอบแทนพระอุปัชฌาย์หรือพระอาจารย์ด้วยการดูแลรับใช้ต่าง ๆ เช่น การจัดน้ำฉันน้ำใช้ถวาย การซักผ้าจีวรสบง รวมทั้งการบีบนวด

ในครั้งพุทธกาลมีสามเณรอรหันต์หลายรูปที่พระพุทธเจ้าทรงยกย่อง เช่น สามเณรทัพพะ ซึ่งบวชและได้บรรลุอรหัตผลตั้งแต่อายุ ๗ ขวบ พระพุทธเจ้าทรงบวชยกให้ท่านเป็นภิกษุ ด้วยทรงเห็นว่ามีความสามารถไม่แพ้ผู้ใหญ่ มีความชำนาญเป็นพิเศษในการจัดที่อยู่ถวายพระ นั่นคือ รู้จักจัดแบ่งพระให้พักเป็นกลุ่ม ๆ ตามอัธยาศัยและความรู้ความสามารถ จนพระพุทธเจ้าทรงยกย่องท่านไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะด้านจัดเสนาสนะ สามเณรรูปนี้ต่อมาคือ พระทัพพมัลลบุตร

นอกจากเป็นความก้าวหน้าส่วนตัวแล้ว การบวชเป็นสามเณรยังถือว่าเป็นการสืบต่ออายุพระพุทธศาสนาอีกด้วย เพราะสามเณรเหล่านั้นเมื่ออยู่ไปจนถึงอายุบวชพระได้ก็จะบวชและหากไม่สึกไปก่อนก็มักจะได้รับมอบหมายให้รับผิดชอบงานพระพุทธศาสนาในด้านต่าง ๆ ทั้งนี้ สมเด็จพระสังฆราชทุกพระองค์ก็ทรงผ่านการบวชเป็นสามเณรมาแล้ว.

กนกวรรณ ทองตะโก

ที่มา : http://legacy.orst.go.th